Hoe sterk is een edelsteen?

Een van de verschillen tussen een edelsteen en ander versieringen, zoals een plastic kraal, is dat de steen een stuk sterker is. Hij houdt veel langer zijn kleur en glans. Dit wordt vaak genoemd als de hardheid van een steen, en aangegeven met het Moh’s getal. Daarbij is 1 heel zacht, en 10 zo hard als diamant. Alhoewel dat wel een beetje waar is, is het echte verhaal een heel stuk ingewikkelder. Je komt al gauw terecht in de materiaalkunde, en dat is toch niet iedereen zijn ding.

Een test met mooie plaatjes is natuurlijk veel toegankelijker, en toevallig kwam ik onlangs een sieraad tegen waar de sterkteverschillen heel goed tot uiting komen. Het gaat om een armband met vijf verschillende edelstenen, allemaal van dezelfde vorm. Ovaaltjes met facetjes, ongeveer 9 bij 7 millimeter. Ooit waren ze even mooi geslepen, maar veelvuldig dragen heeft slijtage achtergelaten.

Het leuke van een armband is, dat die tijdens het dragen gaat ronddraaien rond de pols. Soms onhandig, maar nu heel praktisch omdat daardoor alle stenen zijn blootgesteld aan dezelfde invloed.

De armband bevat de volgende stenen (hier kun je lezen hoe ik zeker weet dat het die stenen zijn):

• Een groene steen, peridot. Bekend van de wat olie-achtige geel-groene kleur, alhoewel er ook hele fraaie appelgroene variëteiten bestaan.
• Een gele citrien. Het is de gele steen bij uitstek, die trouwens zowel geel, heel licht geel, maar ook madeira-oranje kan zijn.
• Een paarse amethyst. Deze steen behoeft verder geen introductie.
• Een rode granaat. De favoriet in de klederdracht van de negentiende eeuw. De steen in de armband is echt. Er komt in de praktijk ook veel glas voor dat doet alsof het een granaat is.
• Een blauwe topaas. Een luxe steen, maar in sommige opzichten niet al te sterk.

Hoe zien na jarenlang dragen die stenen er nu uit?

De peridot is van bovenaf helemaal afgesleten. Van glanzen en de mooie oliegroene kleur is niet veel meer over. Een peridot is een mooie steen, maar dus minder geschikt om dagelijks te dragen, zeker niet in een ring, of een armband die toch gauw tegen ander materiaal wrijft,

De amethyst en de citrien hebben ongeveer evenveel geleden. Dat is niet zo verwonderlijk, allebei zijn het kwartskristallen, waarbij de kleur afhankelijk is van wat ijzer dat zich in dat kristal heeft ingenesteld. Dat maakt niet veel uit voor de sterkte zegt de theorie, en dat is nu weer bewezen. Er zijn behoorlijk wat krassen, en de bovenkant van de stenen is rondom redelijk afgesleten. Kwartsen zijn mooi, goedkoop, en blijven redelijk. Na verloop van tijd zijn ze “op”. Je kunt dan natuurlijk altijd besluiten een nieuwe steen te laten zetten.

De granaat ziet er op het eerste gezicht beter uit dan de citrien en de amethyst. Minder slijtage rondom, wat minder krassen maar ze zijn wel dieper. Het is dus echt een sterke steen, en het verbaast mij daarom niets dat deze zo populair was. Rode granaten zijn mooi, sterk, en heel geschikt voor “geen cent teveel”. Niet voor niets werd bij streeksieraden de rode granaat veel gebruikt. Als je oude sieraden hebt, hou er dan rekening mee dat ze van glas kunnen zijn. Dat is met het blote oog niet altijd gelijk te zien. Veel granaten zijn erg donker.

De topaas laat twee dingen zien. Aan de ene kant is die het minst gekrast. Dat klopt met “de theorie”. Deze steen is het meest hard van de vijf, ofwel het meest krasvast. Maar hij is ook meer gesleten dan het kwarts aan de randen. Dat geeft aan dat een topaas op een bepaalde manier ook wel een zwakke steen is. Hij brokkelt makkelijker af. Dat klopt ook weer met de materiaaleigenschappen. Een topaas, mits goed beschermd, krast veel minder, blijft daardoor mooier en meer spiegelend. Maar het is wel belangrijk dat hij goed beschermd is. Kan prima in een ring, maar draag hem dan niet dagelijks.

Er zijn nog veel meer steensoorten dan deze vijf. Saffieren, robijnen, diamant. Allemaal zijn ze weer sterker dan deze stenen, maar ook een heel stuk duurder. Ook bij natuurlijke stenen krijg je waarvoor je betaalt.

Meer advies nodig? Maak een afspraak!

Wil je een meer technisch verhaal? Dat kan hier.