Over woorden en betekenissen

De schrijver in mij staat weer op. Of eigenlijk komt de schrijver in mij een beetje in opstand. Woorden die te pas en te onpas gebruikt worden, roepen bij mij weerstand op. Dus… nog één keertje dan…

Email

Eerst een oude getrouwe: email! Nee, dat is geen digitale post. Wanneer je het streepje weglaat, is het gekleurd glaspoeder op (edel)metaal aangebracht en gesmolten. Met emailleren kan je prachtige sieraden maken. Het staat hoog op mijn verlanglijst om daarmee te beginnen.
E-mailen daarentegen, doe ik al jaren vrijwel dagelijks. Veel minder arbeidsintensief als werken met email. Uiteraard heb ik opgegeven om de wereld, in dit geval alleen het Nederlands taalgebied, te veranderen. Er is geen beginnen aan. Het streepje weglaten in e-mail is ‘gewoon’ geworden en het verschil in betekenis is vergeten.

Halfedelsteen

Een woord dat om duistere redenen nog steeds niet is vergeten: halfedelsteen! Al afgeschaft in 1967. Dat is meer dan vijftig jaar en nog steeds wordt het woord gebruikt. Door leveranciers, door sieradenmakers, door kopers. Regelmatig staat er zelfs ‘half edelsteen’. Welke helft? En waarom verkoopt u maar een halve? Ik wil een hele edelsteen.

Ooit werd er bedoeld dat de aangeboden steen, niet een van de ‘grote’ edelstenen is: diamant, smaragd, saffier, robijn. Maar waarom zou een toermalijn geen edelsteen zijn? Of een amethist? Een prachtige rutielkwarts? Een kleurrijke opaal? Zijn die maar half zo prachtig?

Ik gebruik nooit ‘halfedelsteen’ wanneer ik beschrijf welke edelsteen ik gebruikt heb in een sieraad. Soms gebruik ik ‘kleursteen’ of ‘siersteen’ om wat af te wisselen. Een officiële definitie van edelsteen is: … Die is er niet. We kennen wel eigenschappen als: mooi, duurzaam en zeldzaam. Die laatste eigenschap impliceert dat een edelsteen kostbaar is. Hoe zeldzamer hoe meer er betaald moet worden. Toch betekent dit niet dat een steen die minder zeldzaam is geen edelsteen genoemd mag worden. Bij mij in de winkel liggen daarom per definitie: edelstenen!

Natuursteen

Recent las ik bij een grote sieradenketen over een nieuwe collectie met natuursteen. Persoonlijk verwacht ik dan een steentje dat ‘uit de natuur’ komt. Dus een stukje agaat, of jaspis, of aventurijn. Misschien restant stukjes die bij slijpers van stenen (al of niet in een fabriek) overblijven, maar hoe dan ook afkomstig van moeder natuur.
Echt verbaasd ben ik niet, wanneer ik lees dat de gebruikte steen “voor 95% uit natuursteen bestaat. De rest is bindmiddel.” Bindmiddel? Dat klinkt niet erg natuurlijk. De producent kan dat mooi verklaren door aan te geven dat de steen zo stevig blijft, maar hoezo een bindmiddel? Ik leg dat uit als: we gebruiken steengruis, maken daar een papje van met een vorm van lijm en snijden de plakken in kleine ‘steentjes’.

Dat is prima. Het mag. Alleen vind ik persoonlijk de benaming ‘natuursteen’ niet passend. Er zijn genoeg stenen die op een of andere manier gestabiliseerd worden. Het mineraal is dan misschien erg los van structuur, poederig, en dan mag je behandelen. Er kan bijvoorbeeld een soort afdeklaagje op aangebracht. Bij het polijsten wordt dan een polijstpoeder gebruikt waarmee er een reactie met het materiaal plaatsvindt. Daardoor wordt de bovenste laag hard en glanzend. In de zin van de wet is dit geen behandeling en hoeft bij verkoop niet genoemd te worden. Alleen heb je het dan wel over stukken (edel)steen en niet over het gruis daarvan.

Maandsteen

Steeds vaker worden specifieke edelstenen in een bepaalde maand aangeprezen. Er is een lijst met ‘maandstenen’ ook wel ‘geboortestenen’ genoemd. Deze lijst is in 1912 samengesteld door the National Association of Jewelers in Amerika (het tegenwoordige Jewelers of America). Ook eerder werden maandstenen gebruikt, maar met deze lijst werd het gestandaardiseerd.

Voor opdrachten heb ik ook gebruikgemaakt van deze lijst. Het is een mooie toevoeging bij een bijzonder sieraad. Maar dat is niet de reden dat ik er nu over schrijf. Ook voor dit fenomeen geldt dat de grote ketens er mee aan de haal gaan omdat het ‘in’ is. Het is alleen wel erg moeilijk om een smaragd in een sieraad te verkopen voor iets meer als een tientje en daar ook winst mee te maken. Ik heb erg gelachen toen ik een lijst met maandstenen tegenkwam waar feitelijk de steen verandert in een kleur. De stenen in de sieraden zijn zirkonia’s in de kleur van de ‘officiële’ edelsteen van de betreffende maand. Zo is de kleur van mei groen en heet ‘emerald’, want een smaragd is groen en bovendien bestaat in het kleurenpalet de kleur ‘smaragdgroen’. Maar sommige steennamen zijn niet als kleur bekend. Citrien is een edelsteen en geen kleur. De steen is geel en daarom wordt de maandsteen gewoon ‘yellow’ genoemd. En diamant is ook geen kleur en wordt ‘white’. Ik kan er slechts heerlijk om lachen!

Lijst van Jewelers of America

Januari: Granaat (Garnet)
Februari: Amethist (Amethyst)
Maart: Aquamarijn (Aquamarine)
April: Diamant (Diamond) en Bergkristal (Rockcrystal)
Mei: Smaragd (Emerald)
Juni: Alexandriet (Alexandrite), Parel (Cultured Pearl) en Maansteen (Moonstone)
Juli: Robijn (Ruby)
Augustus: Peridot (Peridot) en Spinel (Spinel)
September: Saffier (Sapphire)
Oktober: Opaal (Opal) en Toermalijn (Tourmaline)
November: Citrien (Citrine) en Topaas (Topaz)
December: Turkoois (Turquoise), Blauwe Zirkoon (Blue Zircon) en Tanzaniet (Tanzanite)